Een minderheid van gelovigen volgt nog maar letterlijk de regels zoals beschreven in de heilige boeken. Het is de vraag of je jezelf dan nog wel echt religieus kan noemen. Als atheïst begrijp ik dat veel van die regels in onze huidige maatschappij niet praktisch meer zouden zijn, laat staan de straffen die staan op het breken van die regels. Het weerhoudt me er echter niet van de conclusie te trekken dat éénieder die er voor kiest de bijbel, de koran of een ander heilig boek niet letterlijk te volgen volgens een logische redenering eigenlijk niet ver verwijderd is van atheïsme. Hieronder zal ik die redenering nader uiteenzetten.
Zoals ik al eerder schreef op dit blog is het belangrijk om te beseffen dat er in elke religie sprake is van een duidelijke hiërarchische structuur met bovenaan een god. Een belangrijk principe van deze structuur zou als volgt verwoord kunnen worden: God maakt de regels waar de mens zich op aarde aan dient te houden om een goede toekomst in het hiernamaals veilig te stellen; de mens kan zoveel eigen regels verzinnen als hij wil maar die mogen nooit tegenstrijdig zijn aan de regels van God. Laten we dit voor het gemak het “hiërarchisch structuur principe” noemen.
Er bestaat een grote groep mensen die geen vertrouwen meer heeft in religieuze instituten zoals bijvoorbeeld de katholieke kerk. Zij hebben veelal besloten om “op eigen houtje” te geloven. De new-age beweging is een groot motivator van dit principe: geloof op je eigen manier! Er kunnen zodoende allerlei vreemde combinaties ontstaan met facetten uit verschillende religies als ook combinaties van bijvoorbeeld geloven in God en geloven in mediums of geloven in God en vasthouden aan de evolutietheorie (?!). Dit betekent ook dat ze hun eigen leefregels opstellen. Als voorbeeld wil ik een goede vriend van mij nemen die zegt in God te geloven. Ik heb middels een gesprek kunnen vaststellen dat hij op de hieronder beschreven manier vorm geeft aan zijn geloof.
– Hij gelooft dat de mensheid is geschapen door een hogere macht. Hij ontkent niet de evolutie theorie, maar gelooft dat God de evolutietheorie in gang heeft gezet.
– Hij gelooft dat je ziel verder leeft na je dood en dus los staat van je lichaam.
– Hij gelooft in hemel en hel, maar niet persé dat iedereen die niet gelooft naar de hel gaat. Of je naar de hemel of de hel gaat hangt af van de manier waarop je je leven hebt geleid; God beslist hier uiteindelijk wel over.
– Hij gelooft dat God niet de bedoeling heeft gehad een instituut als de kerk op aarde te hebben
– Hij gelooft dat God het niet zou toestaan dat je de grondwet breekt om hem te dienen
– Hij bidt dagelijks tot God om zijn geloof te bevestigen; hij gaat vanzelfsprekend niet naar de kerk!
– Hij laat in het midden of Jezus de zoon van God is.
– Hij gelooft dat ieder voor zichzelf moet weten of hij gelooft en dat mensen bekeren niet noodzakelijk is.
Deze manier van geloven is denk ik niet uniek. Waarschijnlijk zijn er miljoenen mensen die op een soortgelijke manier invulling geven aan hun geloof. Ik denk niet dat er iets mis met deze manier van geloven alleen is het mij wel duidelijk dat je op deze manier nooit echt kan geloven in een god die jou geschapen heeft en in een hiërarchische structuur boven jou staat. Deze manier van geloven suggereert namelijk precies het tegenovergestelde: jij hebt een god geschapen die vervolgens middels door jezelf opgestelde regels toe moet zien op een moreel verantwoord leven. Deze god kan nooit echt zijn: als je de regels van je geloof zelf verzint en dus rechtstreeks tegen het “hiërarchisch structuur principe” in gaat, creëer je daarmee ook de god die die regels oplegt; je legt dus goedbeschouwd aan het eind van je leven verantwoording af bij een goddelijke versie van jezelf. Er is maar één manier om regels te volgen die door God zijn opgesteld en dat is door het volgen van regels in heilige boeken; het zijn de enige bronnen waarvan geclaimd wordt dat het het woord van God zelf is.
Als je zelf invulling geeft aan je geloof om jezelf morele waardes op te leggen is je levensinstelling niet zo verschillend als die van een atheïst. Een goedwillende atheïst probeert ook een moreel verantwoord leven te leiden met behulp van regels die hij zelf heeft bedacht in combinatie met regels die hem worden opgelegd door de maatschappij en zijn omgeving. Het enige verschil is waarschijnlijk dat de meeste atheïsten geloven dat er geen leven is na de dood. Bedenk echter wel: als je zelf regels verzint opgelegd door een god die niet echt is is de kans groot dat de hemel en de hel die je zelf hebt bedacht ook niet echt zijn; een eigen geloof is in feite nog maar een babystapje verwijderd van atheïsme.
LOGATES
Blog ter bevordering van het Logisch Redeneren 
Grismar said
Ja maakt een logische denkfout als je stelt: “Deze god kan nooit echt zijn: als je de regels van je geloof zelf verzint en dus rechtstreeks tegen het “hiërarchisch structuur principe” in gaat, creëer je daarmee ook de god die die regels oplegt; je legt dus goedbeschouwd aan het eind van je leven verantwoording af bij een goddelijke versie van jezelf.” alleen op basis van de vaststelling dat iemand een eigen interpretatie van zijn godheid geeft.
Een gelovige kan bijvoorbeeld stellen dat het beeld van deze god een goddelijk geïnspireerd beeld is en niet een eigen hersenspinsel. Hoe die inspiratie precies in het brein van de ontvanger terecht gekomen is, is natuurlijk een andere vraag. Maar dat neemt niet weg dat het argument (stel dat het mogelijk zou zijn) op zich niet onlogisch is.
Overigens is dergelijk logisch danswerk sowieso verspilde moeite, gegeven het grote aantal meer of minder logische tegenargumenten dat de gelovige kan geven (“god is verschillende dingen voor verschillende mensen”, “het maakt niet uit dat ik god niet in detail ken als ik maar geloof en goed leef”, etc.). “Bewijzen” dat dergelijke gelovigen eigenlijk net atheïsten zijn is een heilloos pad, effectief preken voor eigen parochie, als je me de religieuze beeldspraak vergeeft.
Een sterkere bijdrage aan de positie van het atheïsme zou volgens mij liggen in het inzichtelijk maken waarom het atheïsme meer is dan alleen maar een acceptabel alternatief. Religieuzen moet de ogen geopend worden als het gaat om de inhoudelijke en filosofische rijkdom van het atheïsme, daar het hameren op logische fouten nergens toe leidt, tenzij jij ervan overtuigd bent dat het hooghouden van de logica een universele menselijke eigenschap is…
Hoof said
Ik heb er altijd moeite mee als mensen enthousiast beweren dat atheïsme óók een geloof is, of een alternatief voor geloven. Blijkbaar is het erg lastig om te accepteren dat niet geloven, niet leven met het besef van bovennatuurlijke macht(en) niet iets is wat je actief doet. Maar iets wat zo is.
Als je er vanuit gaat dat de moraal van mensen sowieso altijd al een combinatie is van regels die gevormd zijn door de wereld om ons heen én je eigen spelregels, dan is het verschil tussen wel of niet een ‘Iets’ geloven ook helemaal niet zo groot. Of je nu uit een heilig boek haalt dat je lelijke, stinkende mensen niet moet doodmaken, of uit een wetboek, of dat je het zelf gewoon niet wilt omdat ook mensen die je lelijk vindt, of die slecht ruiken, recht hebben op hetzelfde leven als wat jij zelf hebt, het resultaat is hetzelfde. Je maakt geen mensen dood omdat ze je in de weg zitten.
Juist om te laten zien dat het ontbreken van een god(sbeeld) niet direct betekent dat er leefregels en moraal ontbreken is het wel interessant om de Ravensburger-religieuze (iedereen kan geloven, kleur het gewoon lekker zelf in!) als quasi-atheïst te schetsen.
Ik denkt uiteindelijk dat een dergelijk restgeloof voornamelijk nog drijft op de comforterende overtuiging dat je leven toch meer moet zijn dan dat van een paddestoel of een kip. Alleen maar bestaan kan toch niet de bedoeling zijn, als je over de vermogens beschikt om er zo lang en diep over na te denken, immers? Om het onbevredigende antwoord te vermijden moet je wel aan een god vasthouden die een bedoeling met je leven heeft.
Wie zo leeft zal zelf nooit accepteren dat hij of zij ten diepste een atheïst is. Maar om de levensvisie van de atheïst inzichtelijk te maken voor religieuzen is het wel een erg bruikbare redenering.
logates said
Bedankt voor je reactie, Hoof!
In een discussie op een ander forum over het bestaan van god werd door een gelovige ook geopperd dat atheïsme een vorm van geloven is. Daar reageerde ik toen als volgt op:
Het valt me op dat veel gelovigen niet begrijpen wat atheïsme (of anthi-theïsme) inhoudt. Zowel hier als ook op het “Blog ter Bevordering van het Logisch Redeneren” wordt er geregeld beweerd dat atheïsme ook een geloof is er van uitgaand dat het niet kunnen bewijzen van het niet bestaan van een god ook een vorm van geloven is.
Atheïsten houden zich vast aan principes zoals Occam’s Razor en nog belangrijker “bewijslast”. Bewijslast stelt dat het bewijzen van een negatief vrijwel onmogelijk is en belangrijker nog: geheel irrelevant. De bewijslast ligt namelijk bij degene die iets beweert, niet bij degene die beweert dat iets niet zo is. “Bewijslast” is het gevolg van een protocol waarin op zo eerlijke mogelijke wijze op zoek wordt gegaan naar de waarheid.
Ik kan bijvoorbeeld beweren dat [vul een naam in] een aliën is die mij heeft ontvoerd. Hij zou nooit kunnen bewijzen dat het niet zo is; hij zou met overtuigende argumenten kunnen komen dat het zeer onwaarschijnlijk is maar volledig uitsluiten is onmogelijk. De bewijslast ligt daarom bij mij.
Je zou kunnen stellen dat atheïsten geloven in principes, maar in die context heeft het woord “geloven” niet dezelfde betekenis als in “geloven in een god”. Het eerste “geloven in” kan vertaald worden als “vasthouden aan” en het tweede geloven als “overtuigd zijn van het bestaan zonder bewijs van”. Het tweede geloven is aldus een veel gecompliceerdere bezigheid en heeft geen plaats in het “logisch redeneren” waarin het juist zaak is alles zo eenvoudig mogelijk te houden (Occam’s Razor). Logica en religie gaan dan ook niet samen.
Dat god niet bestaat is een taalkundig feit; de definitie van een feit waarborgt de absolute correctheid van die uitspraak. Feiten behoren ondersteund te worden door empirisch bewijs en bij het ontbreken ervan mag feitelijk worden aangenomen dat iets niet is/bestaat. De discussie over het bestaan van god is dus vooralsnog onzinnig te noemen, de discussie zou beter kunnen gaan over de reden om in een god te geloven.
LOGATES
childerik said
@Hoof: Ik denkt uiteindelijk dat een dergelijk restgeloof voornamelijk nog drijft op de comforterende overtuiging dat je leven toch meer moet zijn dan dat van een paddestoel of een kip. Alleen maar bestaan kan toch niet de bedoeling zijn, als je over de vermogens beschikt om er zo lang en diep over na te denken, immers? Om het onbevredigende antwoord te vermijden moet je wel aan een god vasthouden die een bedoeling met je leven heeft.
De reden waarom mensen in een God geloven zou zijn oorsprong in het feit kunnen vinden dat de mens beseft dat hij (bij tijd en wijle) in staat is compassie te voelen voor zijn medeschepselen wat hem sterk van het dier onderscheidt, ook het besef, om het maar even plechtstatig te stellen, dat hij tevens tot zonde geneigd is, m.a.w in staat is, een keuze te kunnen maken tussen eigen belang boven alles te laten prevaleren en daardoor de medemens schade te berokkenen, (wat meestal dan ook gebeurt) of zichzelf voor de ander weg te cijferen dus voor de onbaatzuchtige weg te kiezen, (voor iedereen wel herkenbaar, dit soort van keuzes, ook op kleine schaal in het dagelijks leven, veronderstel ik) dus als mens kunnen we compassie, liefde en onbaatzuchtigheid genereren en natuurlijk hebben deze nobele eigenschappen ook hun tegenhangers, wat dan weer ontaardt in een levenslange innerlijke strijd in het maken van keuzes, ook het besef dat ons leven kort en eindig is en we weer tot stof vergaan, maar juist dit stuk bewustwording, dit besef, maakt de mens wel veel meer dan slechts een schepsel dat over vermogens beschikt om lang en diep over het bestaan te kunnen nadenken. Het heeft niet allemaal maar te maken met rationeel denken maar ook met gevoel, wat in wezen ons leven ook sterk mede bestuurt.dus richting geeft en weer bepaald wat er als een rode draad door ons eigen leven loopt.
Het feit dat we op een dergelijke manier geschapen zijn , zou wel eens kunnen impliceren dat er een Hogere Macht in het spel is en dat ons bestaan een bedoeling heeft, dus dat we niet voor niets op deze planeet rondhuppelen, dat is (m.i.) ook de reden waarom veel mensen in een Hogere Macht geloven, helaas biedt dit geen stof tot discussie, want believers en non-believers zullen elkaar nooit kunnen vinden.
Groet,
Childerik.
Marina said
“Er is maar één manier om regels te volgen die door god zijn opgesteld en dat is door het volgen van regels in heilige boeken; het zijn de enige bronnen waarvan geclaimd wordt dat het het woord van god zelf is.”
Er zijn wel meer manieren om dit te doen: Jezus heeft het voorgedaan. Je kunt dus zijn voorbeeld volgen. Dit staat uiteindelijk ook in boeken, maar is ook overlevering. Een tweede manier is: ervaren, dus directe kennis op doen. Als je die hebt, kun je de boeken anders lezen en begrijpen.
PS Een atheïst ontkent het bestaan van een (persoonlijke) godheid, maar niet noodzakelijkerwijs het bestaan van meer dingen tussen hemel en aarde dan de wetenschap kan meten, of een leven na de dood, of een ziel of zo iets.
ishotya said
Hmm , Stellingen zijn leuk, maar het schiet niet op als je ter onderbouwing van een stelling andere stellingen als definitie poneert.
Ik zie niet in dat religie impliceert dat er een hierarchie is en dat door de hogeren in rang met daarboven een god regels worden uitgevaardigd die door het voetvolk moeten worden nageleefd. Verder is het nog maar de vraag of een boek als de bijbel “goddelijk” is gezien de vele toevoegingen,vertalingen en censuur.
Het is wel zo dat als je alle dogma’s van de respectievelijke kerken zou wegdenken er religies overblijven die niet wezenlijk meer van elkaar verschillen.
Als je deze religie dan “het geloof” wil noemen, ok dan.
Hoe dan ook is het opstellen van je eigen regels -niet anders dan wat elke kerk heeft gedaan- omtrent de bedoeling van die godheid met de wereld en met jou daarin, niet echt hetzelfde als zeggen dat er geen god is en dus ook geen “goddelijke” regels om je aan te houden.
Verder zie ik een wezenlijk verschil tussen mensen die invulling geven aan hun geloof , al dan niet gebaseerd op een bijbel of koran of wat dan ook, en mensen die om hun leefwijze recht te praten zelf regels verzinnen.
Tenslotte is een atheist ook een religieus (dan heet het meestal “spiritueel”, grappig genoeg) iemand met de overtuiging dat er geen god is. Niet te verwarren met mensen die zeggen atheist te zijn maar het gewoon geen reet interesseert. Dat komt dan wel weer in de buurt met die andere mensen die zeggen Rooms-katholiek of protestants of weet ik het te zijn en bij god(?) niet weten wat dat eigenlijk betekent.
Trouwens zoals ik elders al heb gesteld worden de “het zal allemaal wel-“atheisten vaak verward met agnosten. Dat zijn de wetenschappelijke theisten zeg maar:Het bestaan van god is aannemelijk, misschien zelfs wenselijk(want het zou een hoop verklaren, toch fijn voor een wetenschapper), jammer alleen dat ik het niet kan bewijzen , dus weet ik het niet.
Qua fundament is dat geen religie want uiteindelijk is de essentie daarvan : iets geloven wat niet te bewijzen valt!
Dat brengt ons bij het essentiele aan de mens: zijn bewustzijn.(of zoals de bijbel zegt: kennis van goed en kwaad)
De daarmee gepaard gaande interactieve kwaliteiten als vertrouwen, liefde e.d. geven hetzelfde probleem. Wetenschappelijk gezien kun je niet vertrouwen of liefhebben! Het valt immers nooit te bewijzen.
Maar we doen het toch, sterker nog, het is voor veel mensen de essentie van hun leven. Wellicht dat dit soort dingen dan toch niks met wetenschap, plus en min, bewijslast etc te maken heeft?!